Afghaanistaan

(Widjerfeerd faan Afghanistaan)
Tekst üüb Öömrang

Afghaanistaan, amtelk Islaamisk Republik faan Afghaanistaan (Paschtu/Dari: افغانستان Afghānestān), as en lun tesken Madel- an Süüdaasien. Trinjam lei Iraan, Turkmeenistaan, Usbekistaan, Tadjikistaan, Schiina an Pakistaan. Trii sjuarden faan't lun san berger.

Afghaanistaan
د افغانستان اسلامي جمهوریت
Da Afġānistān Islāmī Jomhoriyat
(Paschtu)
جمهوری اسلامی افغانستان
Jomhūrī-ye Eslāmī-ye Afġānistān
(Dari)
Flagge Afghanistans
Flagge Afghanistans
Flag Woopen
Amtelk spriak Paschtu an Dari (Persisk)
Hoodstääd Kabul
Stoot (skak) Islaamisk republiik
Stoot baas an Regiarang baas President Ashraf Ghani
Grate 652.864 km²
Iinwenern 33,3 Mio.slompet 2016
Iinwenern per km² 49,9 Iinw./km²
BIP
  • Totaal (Nominaal)
  • Totaal (KKP)
  • BIP/Iinw. (Nominaal)
  • BIP/Iinw. (KKP)
2010
  • 15,61 Mrd. US$
  • 27,36 Mrd. US$
  • 500 US$
  • 900 US$
HDI 0,398 (172.)[1]
Münt 1 Afghani = 100 Puls
1 € = 93,3 AFN
100 AFN = 1,07 €
(Stand: 17. Mär 2023)
Grünjlaanj 1747
Suwereniteet 19. August 1919
Natsionaalhümne Milli Tharana
Natsionaalfeierdai 19. August
Tidjsoon UTC+4:30
Autokääntiaken AFG
TLD .af
Tilefoonföörwool +93

Geografii

Bewerke

Stääden

Bewerke

Dön tjiin gratst stääden uun't lun san:

# Stääd Lidj (2019)[2]
1 Kabul 4.273.200
2 Heraat 556.200
3 Kandahaar 506.800
4 Masaar-e Schariif 469.200
5 Dschalaalaabaad 263.300
6 Kondus 183.300
7 Pol-e Chomrii 120.800
8 Mejmaneh 93.700
9 Scheberghaan 91.400
10 Laschkar Gaah 87.200

Kliima

Bewerke
Stääd Dai-/Naachttemperatuuren uun Janewoore Dai-/Naachttemperatuuren uun Jüüle
Herat 9 °C/-3 °C 37 °C/21 °C
Kabul 5 °C/-7 °C 32 °C/15 °C
Kandahar 12 °C/0 °C 40 °C/23 °C

Prowinsen

Bewerke
Laag Prowins Hoodstääd Grate uun km² Iinwenern Ööders wat
  Badachschan
بدخشان
Faizabad 44.059 951.000 Uun't nuurden leit Tadjikistan, uun't uasten Schiina an uun't süüduasten Pakistan.
  Badghis
بادغیس
Qala-i-Naw 20.591 496.000 Uun't nuurden leit Turkmenistan.
  Baghlān
بغلان
Pol-e Chomri 21.118 910.800
  Balch
بلخ
Masar-e Scharif 17.249 1.325.700
  Bāmiyān
بامیان
Bamiyan 14.175 447.200
  Daikondi
دایکندی

/‏دايکندي

Nili 18.200 424.300
  Dschuzdschan
جوزجان
Scheberghan 11.798 540.300
  Farāh
فراه
Farah 48.471 507.400
  Fāryāb
فاریاب
Maimana 20.293 998.100
  Ghaznī
غزنى

/‏غزني

Ghazni 22.915 1.228.800
  Ghor
غور
Tschaghtscharan 36.479 690.300
  Helmand
هلمند
Laschkar Gah 58.584 924.700
  Herat
هرات
Herat 54.778 1.890.200
  Kabul
کابل
Kabul 4.462 4.373.000 Hoodstääd
  Kandahar
قندهار

/‏کندهار

Kandahar 54.022 1.226.600
  Kapisa
کاپيسا
Mahmud-e Raqi 1.842 441.000
  Chost
خوست
Chost 4.152 574.600
  Kunar
کنر

/‏کونړ

Asadabad 4.942 450.700
  Kunduz
کندوز
Kunduz 8.040 1.010.000
  Laghmān
لغمان
Mehtarlam 3.843 445.600
  Lugar
لوگر

/‏لوګر

Pul-i-Alam 3.880 392.000
  Nangahār
ننگرهار

/‏ننګرهار

Dschalalabad 7.727 1.517.400
  Nimrūz
نیمروز
Sarandsch 41.005 165.000 Diar wenet knaap hoker
(4 iinwenern per km²)
  Nuristan
نورستان
Parun 9.225 148.000
  Paktia
پکتیا
Gardez 6.432 552.000
  Paktika
پکتیکا
Scharan 19.482 434.700
  Pandschschir
پنجشیر

/‏پنجشېر

Bazarak 3.610 153.500
  Parwan
پروان
Tscharikar 5.974 664.500
  Samangan
سمنگان

/‏سمنګان

Aybak 11.262 387.900
  Sar-i Pul
سرپل
Sar-i Pul 15.999 559.600
  Tachar
تخار
Taloqan 12.333 983.300
  Uruzgan
اروزگان

/‏روزګان

Tarin Kut 12.600 386.800
  Wardak
وردک

/‏وردګ

Maidan Schahr 8.938 596.300
  Zabul
زابل
Qalat-i-Ghilzai 17.343 304.100


Histoore

Bewerke

Föör 1973 wurd at lun en monarchii. Uun detdeer juar wurd de letst köning, Mohammad Saahir Schaah (köning sant 1933), amstörtet an en republiik grünjlaanjen. De 27. April 1978 wiar en putsch faan komunisten an det Demokraatisk Republiik faan Afghaanistaan wurd ufrepen. Bal jeew at welerstant faan a mudschaahidiin jin det nei regiaring, wat am halep faan't Sowjetunioon beed. Sowjetisk saldooten marschiaret de 27. Deetsember 1979 iin. Paakistaan, det Ferianigt Stooten an öler lunen holep at welerstant jin't regiaring an't Sowjetunioon. A bedialigung faan't Sowjetunioon uun a krich wooret tu 1989 an ferleet de 14. Febrewoore dön letst sowjetisk saldooten at lun. At jeew do en bürgerkrich bit dat a mudschaahidiin Kaabul naam an det Demokraatisk Republiik de 16. April tu aanj kaam. Do bruch en naist bürgerkrich twesken a sköölen faan a mudschaahidiin ütj. Ian faan a sköölen faan a mudschaahidiin, a Taalibaan, naam de 27. September 1996 Kaabul: Afghaanistaan wurd en islaamisk emiraat, man a bürgerkrich ging weler.

A Taalibaan wurd frinjer faan at teroorneetwerk Al-Qaida an at hood faan't neetwerk, Osama bin Laden, wenet uun't lun. Al-Qaida greeb de 11. September 2001 üüb det Ferianigt Stooten uun an det Ferianigt Stooten apforderet, dat a Taalibaan ham tu jo auertudun. Jo saad naan an det internatschunaal interwentschuun uun a krich uun't lun begand. A Taalibaan ferlus hör kontrol auer't lun an en nei regiaring wurd mä't halep faan det Ferianigt Stooten an öler lunen skeeben. A bürgerkrich ging weler. Öler lunen begand, hör saldooten faan't lun ütjtunemen. A Taalibaan begand en nei ofensiif an jo naam de 16. August 2021 Kaabul.

Luke uk diar

Bewerke
  Wikimedia Commons hää bilen of filmer tu: Afghanistan 
  Wikimedia Atlas: Afghaanistaan – Geograafisk an histoorisk koorden

Futnuuten

Bewerke
  1. Human Development Report 2011 (PDF; 5,9 MB), ufrepen di 9. Detsember 2011.
  2. Afghanistan, citypopulation.de
33.93333333333366.183333333333