Afghaanistaan
 Tekst üüb Öömrang
|
Afghaanistaan, amtelk Islaamisk Republik faan Afghaanistaan (Paschtu/Dari: افغانستان
Afghānestān), as en lun tesken Madel- an Süüdaasien. Trinjam lei Iraan, Turkmeenistaan, Usbekistaan, Tadjikistaan, Schiina an Pakistaan. Trii sjuarden faan't lun san berger.
| Afghaanistaan | |||||
| د افغانستان اسلامي جمهوریت Da Afġānistān Islāmī Jomhoriyat (Paschtu) جمهوری اسلامی افغانستان Jomhūrī-ye Eslāmī-ye Afġānistān (Dari) | |||||
| |||||
| Amtelk spriak | Paschtu an Dari (Persisk) | ||||
| Hoodstääd | Kabul | ||||
| Stootsfurem | Islaamisk republiik | ||||
| Stootsbaas an Regiarangsbaas | President Ashraf Ghani | ||||
| Grate | 652.864 km² | ||||
| Iinwenern | 33,3 Mio.slompet 2016 | ||||
| Iinwenern per km² | 49,9 Iinw./km² | ||||
BIP
|
2010
| ||||
| HDI | ▲ 0,398 (172.)[1] | ||||
| Münt | 1 Afghani = 100 Puls 1 € = 93,3 AFN 100 AFN = 1,07 € (Stand: 17. Mar 2023) | ||||
| Grünjlaanj | 1747 | ||||
| Suwereniteet | 19. August 1919 | ||||
| Natsionaalhümne | Milli Tharana | ||||
| Natsionaalfeierdai | 19. August | ||||
| Tidjsoon | UTC+4:30 | ||||
| Autokääntiaken | AFG | ||||
| TLD | .af | ||||
| Tilefoonföörwool | +93 | ||||
.svg) | |||||
.svg)
Geografii Bewerke
 |
Stääden Bewerke
Dön tjiin gratst stääden uun't lun san:
| # | Stääd | Lidj (2019)[2] |
|---|---|---|
| 1 | Kabul | 4.273.200 |
| 2 | Heraat | 556.200 |
| 3 | Kandahaar | 506.800 |
| 4 | Masaar-e Schariif | 469.200 |
| 5 | Dschalaalaabaad | 263.300 |
| 6 | Kondus | 183.300 |
| 7 | Pol-e Chomrii | 120.800 |
| 8 | Mejmaneh | 93.700 |
| 9 | Scheberghaan | 91.400 |
| 10 | Laschkar Gaah | 87.200 |
Kliima Bewerke
| Stääd | Dai-/Naachttemperatuuren uun Janewoore | Dai-/Naachttemperatuuren uun Jüüle |
|---|---|---|
| Herat | 9 °C/-3 °C | 37 °C/21 °C |
| Kabul | 5 °C/-7 °C | 32 °C/15 °C |
| Kandahar | 12 °C/0 °C | 40 °C/23 °C |
Prowinsen Bewerke
| Laag | Prowins | Hoodstääd | Grate uun km² | Iinwenern | Ööders wat |
|---|---|---|---|---|---|
|
Badachschan بدخشان |
Faizabad | 44.059 | 951.000 | Uun't nuurden leit Tadjikistan, uun't uasten Schiina an uun't süüduasten Pakistan. |
|
Badghis بادغیس |
Qala-i-Naw | 20.591 | 496.000 | Uun't nuurden leit Turkmenistan. |
|
Baghlān بغلان |
Pol-e Chomri | 21.118 | 910.800 | |
|
Balch بلخ |
Masar-e Scharif | 17.249 | 1.325.700 | |
|
Bāmiyān بامیان |
Bamiyan | 14.175 | 447.200 | |
|
Daikondi دایکندی /دايکندي |
Nili | 18.200 | 424.300 | |
|
Dschuzdschan جوزجان |
Scheberghan | 11.798 | 540.300 | |
|
Farāh فراه |
Farah | 48.471 | 507.400 | |
|
Fāryāb فاریاب |
Maimana | 20.293 | 998.100 | |
|
Ghaznī غزنى /غزني |
Ghazni | 22.915 | 1.228.800 | |
|
Ghor غور |
Tschaghtscharan | 36.479 | 690.300 | |
|
Helmand هلمند |
Laschkar Gah | 58.584 | 924.700 | |
|
Herat هرات |
Herat | 54.778 | 1.890.200 | |
|
Kabul کابل |
Kabul | 4.462 | 4.373.000 | Hoodstääd |
|
Kandahar قندهار /کندهار |
Kandahar | 54.022 | 1.226.600 | |
|
Kapisa کاپيسا |
Mahmud-e Raqi | 1.842 | 441.000 | |
|
Chost خوست |
Chost | 4.152 | 574.600 | |
|
Kunar کنر /کونړ |
Asadabad | 4.942 | 450.700 | |
|
Kunduz کندوز |
Kunduz | 8.040 | 1.010.000 | |
|
Laghmān لغمان |
Mehtarlam | 3.843 | 445.600 | |
|
Lugar لوگر /لوګر |
Pul-i-Alam | 3.880 | 392.000 | |
|
Nangahār ننگرهار /ننګرهار |
Dschalalabad | 7.727 | 1.517.400 | |
|
Nimrūz نیمروز |
Sarandsch | 41.005 | 165.000 | Diar wenet knaap hoker (4 iinwenern per km²) |
|
Nuristan نورستان |
Parun | 9.225 | 148.000 | |
|
Paktia پکتیا |
Gardez | 6.432 | 552.000 | |
|
Paktika پکتیکا |
Scharan | 19.482 | 434.700 | |
|
Pandschschir پنجشیر /پنجشېر |
Bazarak | 3.610 | 153.500 | |
|
Parwan پروان |
Tscharikar | 5.974 | 664.500 | |
|
Samangan سمنگان /سمنګان |
Aybak | 11.262 | 387.900 | |
|
Sar-i Pul سرپل |
Sar-i Pul | 15.999 | 559.600 | |
|
Tachar تخار |
Taloqan | 12.333 | 983.300 | |
|
Uruzgan اروزگان /روزګان |
Tarin Kut | 12.600 | 386.800 | |
|
Wardak وردک /وردګ |
Maidan Schahr | 8.938 | 596.300 | |
|
Zabul زابل |
Qalat-i-Ghilzai | 17.343 | 304.100 |
Histoore Bewerke
Föör 1973 wurd at lun en monarchii. Uun detdeer juar wurd de letst köning, Mohammad Saahir Schaah (köning sant 1933), amstörtet an en republiik grünjlaanjen. De 27. April 1978 wiar en putsch faan komunisten an det Demokraatisk Republiik faan Afghaanistaan wurd ufrepen. Bal jeew at welerstant faan a mudschaahidiin jin det nei regiaring, wat am halep faan't Sowjetunioon beed. Sowjetisk saldooten marschiaret de 27. Deetsember 1979 iin. Paakistaan, det Ferianigt Stooten an öler lunen holep at welerstant jin't regiaring an't Sowjetunioon. A bedialigung faan't Sowjetunioon uun a krich wooret tu 1989 an ferleet de 14. Febrewoore dön letst sowjetisk saldooten at lun. At jeew do en bürgerkrich bit dat a mudschaahidiin Kaabul naam an det Demokraatisk Republiik de 16. April tu aanj kaam. Do bruch en naist bürgerkrich twesken a sköölen faan a mudschaahidiin ütj. Ian faan a sköölen faan a mudschaahidiin, a Taalibaan, naam de 27. September 1996 Kaabul: Afghaanistaan wurd en islaamisk emiraat, man a bürgerkrich ging weler.
A Taalibaan wurd frinjer faan at teroorneetwerk Al-Qaida an at hood faan't neetwerk, Osama bin Laden, wenet uun't lun. Al-Qaida greeb de 11. September 2001 üüb det Ferianigt Stooten uun an det Ferianigt Stooten apforderet, dat a Taalibaan ham tu jo auertudun. Jo saad naan an det internatschunaal interwentschuun uun a krich uun't lun begand. A Taalibaan ferlus hör kontrol auer't lun an en nei regiaring wurd mä't halep faan det Ferianigt Stooten an öler lunen skeeben. A bürgerkrich ging weler. Öler lunen begand, hör saldooten faan't lun ütjtunemen. A Taalibaan begand en nei ofensiif an jo naam de 16. August 2021 Kaabul.
Luke uk diar Bewerke
Wikimedia Commons hää bilen of filmer tu: Afghanistan 
Wikimedia Atlas: Afghaanistaan – Geograafisk an histoorisk koordenFutnuuten Bewerke
- ↑ Human Development Report 2011 (PDF; 5,9 MB), ufrepen di 9. Detsember 2011.
- ↑ Afghanistan, citypopulation.de
Koordinaaten: 34° N, 66° O
