Johannes Petersen
 Täkst aw mooringer frasch
|
Johannes Petersen (17. Oktuuber 1909 - 2. Februar 1992) wus di leeste foon möre wånderliirere, wat eefter e "Spracherlass" foon 1927 trinam önj nordfrasch toorpschoule frasch unerruchteden. Ai sü bekånd as Johannes Petersen as schriwer. En latj soomling foon sin manere, mååst Noordergooshiirder stöögne än dachte hääwe Albert Panten än Christine Petersen ål 1999 ütdänj. Önj en wat gruter soomling ma di tiitel En schaame awt wååder heet Adeline Petersen nü sin fräische ferteelinge, wat diiljwis önj e Nordfriesische Rundschau än diiljwis önj Zwischen Eider und Wiedau oufpränted wjarn nai ütdänj. Dåt grutst part foon daheere ferteelinge ståmt üt e tid twasche 1932 än 1936.
Johannes Petersen hiirt deerma ålhiil tu, wat önj e literatuur e "haimåtkunstbewääging" nåmd wårt, en bewääging, wat for ålem ma noome as Ferdinand Zacchi än Wilhelm Lobsien ferbünen as. Uk Peter Jensen, Nis Albrecht Johannsen än Katharine Ingwersen san fertreesere foon jüheer bewääging. Ja ferteele åltumååle am manschne awt lönj, wat jam ferbünen fäile ma da ouerlääwerde brüke än wise än forålem ma di grün, weer's aw laawe än årbe. Dåt deet jam hüülj önjt laawen, ouers dåt hanert jam uk än säk en ütwäi unti fin en liising, wan't iinjsen ai mör sü låpt, as's åltens waane wään san. Südänji säket säket jü waas önj e ferteeling Inkenswärw e düüs önjt wååder, ouerdåt's ai ferhanere koon, dåt har doochter en moon uner harn äine stånd frait. Äiwensü rungeniirt di böre önj San leeste gung ham seelew än sin stää, ouerdåt sin wüf en uug aw huum ouers sman heet. Önj Üülj stälj namt di åltaatje ham et laawen, ouerdåt'r sin familii ai långer tu låst weese wal, än di loonstriker önj Strootap, strootdil braingt et ai klåår än kam tu sin äin toorp tubääg, weer'r as jungkjarl iinjsen ma en twari hood foon ütnaid as. Sü swåårmödji san ouers ai åle stöögne. Önj Di düüwel önj e jölnåcht beschraft Johannes Petersen uk, hü följk e bucht füünj koon ouer manschne än ouer e woonluuwe.
Dåt bök en schaame awt wååder heet 23 ferteelinge, wat eefter teemen ordnet san, deertu hiire tuleest uk en på1"r düüntjes. Önjt foruurd heet Adeline Petersen en ütfäärlik ouersacht ouer, weer da stöögne jurtkaame, am wat for'n sliiks ferteelinge et ham hoonelt än hü's beåårbed wörden san. Uk en kort beschriwing foon Johannes Petersen as deer önj:
Wan't am e frasche spräke gungt, as Johannes Petersen iinj foon da bekånde persöönlikhäide aw e fååstewal üt et leest iirhunert. En lääwent lung heet'r deerfor uuged, dåt et frasch önjkånd wörd önjt schölj, önjt toorp än önj e öfentlikhäid. Maning koone was nuch sin stöögne tånke üt e 70er än 80er iirnge, wat'r - mååsttids aw Hoolmer freesch - tu e rubriik "Friisk" önjt blees unti tu e Heimatkalender Zwischen Eider und Wiedau schriif. Ouers huum kånt nuch sin ferteelinge aw Mooringer Frasch üt e Nordfriesische Rundschau foon e 20er än 30er iirnge? Da san mååst ferjin, än dåt as kiif, dan jüst da eedere ferteelinge hiire tu dåt beest, wat Johannes Petersen schraawen heet. Et Nordfriisk Instituut wus ål lunger sans, Johannes Petersen ferteelinge nai üttudouen, uk ouerdåt da mååste foon sin ålere originoolhoonschrafte heer apwåård wårde. Deeram läi't aw e hönj, åål sin Mooringer stöögne tu soomeln, da tu di naie schriwwise amtuseeten än sündänji tu beårben, dåt's uk as liirmateriol for wåksne än grutere schoulere brükd wårde koone. Deer jeeft et ai ålte foole foon, än wat inhüülj, spräke än längde önjgungt, wårt maningen stuk gödj in önj e unerrucht pååse. Önjt gehiil san't tu 23 ferteelinge wörden, seekstäin deerfoon san beårbed eefter Johannes Petersen originoolmanuskripte än soowen tuhuupesoomeld üt et blees. Da biinge Mooringer stöögne, wat önj Johannes Petersen äine schriwwise uk ål önj dåt latj häft Ferlääsen Beerneloun foon 1999 stönje, deege heer nuch iinjsen wi önj di naie schriwwise ap. Ütleet san bloots hu änkelte stöögne ma aktuäle teeme. Dåt Johannes Petersen süwälj aw Mooringer frasch as aw Hoolmer freesch schriif, hångt deerma tuhuupe, dåt'r önj e Böökinghiird apwüksen as än lääser as schöljmäister tu e Hoolme köm, weer'r sin wüf kånen liird, wat uk Hoolmer snååked. Önj e luup foon e tid as'r mååst gåns tut Hoolmer freesch ouergingen än heet wilems sügoor hu Mooringer stöögne tut Hoolmer amschraawen. Jarst eefter sin pensjoniiring heet'r ham wi wat mör tut frasch wånd än twasche da biinge spräkwise schafted.
Dachte
Bewerke
- Di samer äs kiimen
- Junke deege
- Nü fålt e snäi
- Hoolme bai e stroun
Kiik uk deer
Bewerke- Hans-Momsen-Pris (1989)
- Johannes Petersen önjt Nordfrieslandlexikon