Nuurđsee

Di Nuurđsee

Dat Bööri-Ailön Mittelplate staant ön en Sönbaank iin ön di Natsjonalpark bi Heef.
Ön di Achtergrün sjocht em Büsum (Dithmarschen).

Di Nuurđsee es en Diil fan di Atlantisk Ozean.
Diarbenen sen masi Fesken en Poren, hur masi Lir fan lewi, wat nai bi di Weeterkant uuni.
Öner di Grün haa em masi Öl en Gas fünen, en nü sen hok Frirmen achter en fo dit diar üt. Dat bikeentist, rocht nai bi Nuurđfriislön, es dat Bööri-Ailön "Middelplate", wat ek fiir fan't Fügelailön Trischen liit. Di Rafinerii fuar dat Öl es ön Hemmingstedt, wat bi Heide liit. Biiring jert tö Dithmarschen.

Grensen fan di Nuurđsee

Jerer (Ombi 8000 fuar Kristus) wiar bluat nuurđern fan't Lön Weeter.
Mesken es di Naam ük diarfan aurblefen?

Nuurđern: Norwegen
Weestern: Et foriinigt Köningsrik
Süđern: Belgien en Frankrik, bi di Engelsk Kanaal, förter bit hentö Weest- en Uastfriislön
Uastern: Dütsklön, Denemark; bi di Skagerrak bigent di Uastersee

Forskelig Naamen

Ön Denemark en dat friisk Fastlön uur Uurter me "Weest" diarfuar sair, aurdat dat Weeter ja weestern liit.
Wunerk inoch es da, dat em üp di Ailönen en ön Dütsk Uurter me "Nuurđ-" diarbenen brükt.
Dit kür üp jen Sir diarme töhophinge, dat fuul fan di jerst Friisen fan di Nederlönen kemen sen, en diar liit dat Weeter ja nuurđfuar. Üp di üđer Sir ken't uk iinfach fan't Dütsk aurnemen uuren wiis.
Nü es't üp di Ailönen ja man sa, dat et uk süđern of uastern Weeter jeft. Da kumt noch nemen üp di Böök en sii "Südsee".

Fain üt es em, wan em latiinsk snaki ken. Da jit dit "Mare Frisicum", "Oceanum Germanicum" of "Mare Germanicum".
Alis söner Hemelsrochtingen, man "Oceanum Germanicum" jert höm mesken mediziinsk of katoolsk ön.

Natsjonālpark bi Heef

Di Heef es en Lönskep, wat et üp Warel niin taust Mool jeft.
Diarbenen lewi Diir- en Plantenaarten, wat em ön des Konstelatsjoon uk narigen weđer finj ken.
Dat Leewent bi Heef es hoogsensiibel, en wan et kaput es, da fo wü dit ek weđer.
Diaraur staant di hiili Heef öner Natuursjuts en es uk Natsjonaalpark, hur di Staat fuar üppasi skel.
Sa ken di Lir, wat diar tö't Bispöl eeđer di Fügeln luki, fan Stjüüren bitaalet uur.

Katastroofen

Di gurt Storem fan 1287 heer di Form fan di süđern Weeterkant foranert. Diarfan es dat Weeter fan di Süđersee (Deling Iselsee) me't Nuurđseeweeter forbünen uuren (Nederlönen).
Di "Groote Mandränke" fan 1362: Diarbi sen ombi 50.000 Mensken omkemen, en di Ailönen sen diilwiis ütenachtler reten uuren en diilwis fan't Lön, wat trinjum wechgair, aurblefen.
1436:
- Eidem üp Söl es önergingen, en masi Mensken fan diar sen üp't Weesterlön' fan Tinem fleten.
- List uur hentö Uasten forlair, aurdat 'it Weeter en di Dünemsön tö nai kemen wiar.
- Ön Tetenbüll (Eidersteed), storew 180 Mensken iin ön't Weeter.
- Nuurđströn en Pelworem uur ütenachtler reten.
Di Storemflöör fan 1634: 21 Tērper, wat nai bi Strön wiar, sen kaput gingen, aur 6.000 Mensken sen omkemen.
Bi di Katastroofi 1953 ön di nederlönsk Provints Seelön sen 1.835 Mensken storewen.

Didiar artiikel as di 1. Maarts 2012 uun det list faan gud artiikler, diar det leesen luane apnimen wurden. Uun uugenblak jaft at diar 73 faan.