Paali

Tekst üüb Fering

Paali (üüb Paali: पाळि Pāḷi) as en Madelindisk Spriik, wat tu dön Praakrit Spriiken hiart. Wer det al ens en spreegen spriik wiar, as amstreden. At spriik as daaling uun a süüduast faan Aasien üüs sakraalspriik brükt an liket uun sin bedüüding tu det Sarklatiin uun a waast faan Euroopa of det Sarkenslaawisk uun a uast faan Euroopa. Uk daaling noch skriiw gebildet mönken religiöös teksten üüb Paali, am jo tu det internatschunaal mönksgemeend (fööraal uun Mjanmaar, Thailun an Sri Lanka) tugengelk tu maagin.

Histoore

Paali stäänt uun naar tuphang mä a Buddhismus. Uun de iarst tidjrüm faan a Buddhismus (amanbi 5. juarhunert f.Kr. tu 1. juarhunert f.Kr.) entsted a kern faan dön buddhistisk skraften faan de Theravada-Buddhismus. Uun detheer tidj wurd a halig teksten müntelk auerlöwert. A Buddha hed woorskiinelk uun en öler Praakrit spriik, Ardhamagadhi, onerrachtet; faan a Buddha sin histoorisk wurden as man niks fingen. Dön äälst skraften wiar bluat auersaatingen uun öler spriiken, oner ölern Sanskrit an Paali. Det iarst archeoloogisk bewisen faan Paali as iinskraften faan det 5. juarhunert an det 6. juarhunert, wat uun Mjanmaar fünjen wurd. Det as at spriik faan de Paali-Kaanon (uk a Tipiṭaka neemd), wat uun det 1. juarhunert f.Kr. skraftelk aptiikent wurd, an uk faan aal öler teksten faan a Theravada. At spriik as uk uun enkelt teksten faan Hinduismus brükt wurd.

Gramatiik

Paali hee aacht kaasen:

Kaasus	dhamma (m.; liar)
	Iantaal	Muartaal
noominatiif	dhammo	dhammā
akkusatiif	dhammaṃ	dhamme
daatiif	dhammassa of dhammāya of dhammatthaṃ	dhammānaṃ
geenitiif	dhammassa	dhammānaṃ
ablatiif	dhammasmā of dhammamhā of dhammā	dhammehi of dhammebhi
instrumentaal	dhammena	dhammehi of dhammebhi
lokatiif	dhammasmiṃ of dhammamhi of dhamme	dhammesu
wokatiif	dhamma	dhammā

Wurden

Föl Paali-leenwurden san uun Birmaans, Khmer, Thai an Lao tu finjen.

Heer as en liist faan wurden, am Paali mä Sanskrit tu ferlikin, an enkelt leenwurden uun Birmaans, Khmer an Thai tu wisin.

Paali	Sanskrit	Fering	Birmaans	Khmer	Thai
dhamma	dharma	liar	ဓမ္မ (dhamma.)	ធម៌ (tʰoa)	ธรรม (tam)
kamma	karma	dun	ကံ (kam)	កម្ម (kam)	กรรม (gam)
bhikkhu	bhikṣu	mönk	ဘိက္ခု (bhikhku.)	ភិក្ខុ (phɨkkhoʾ)	ภิกษุ (pík-sù)
nibbāna	nirvāṇa	nirwaana	နိဗ္ဗာန် (nibban)	និព្វាន (nɨppiən)	นิพพาน (níp-paan)

Bispal

Faan a began faan a Dhammapada, en saamling faan a Buddha sin ütjsprööker an en dial faan de Paali-Kaanon as:

Manopubbaṅgamā dhammā, manoseṭṭhā manomayā; Manasā ce paduṭṭhena, bhāsati vā karoti vā, Tato naṁ dukkhaṁ anveti, cakkaṁ'va vahato padaṁ.

A Dharmas haa ferstant üüs hör feerer, ferstant üüs hör hoodling; Wan hoker mä'n ferdörwen ferstant spreecht of dee, fuligt tu ham at liisen, Üüs't wel faan en waanj tu a fut faan en toochdiart fuligt.

Weblinks

• An Elementary Pali Course faan Narada Thera, (PDF; 816 kB, üüb Ingels)
• The Pali Primer faan Lily de Silva, (üüb Ingels)