Tsunami

Tekst üüb Öömrang

En tsunami (jap. 津波, det ment ‚huuwenwaag‘) as en auer a miaten lung weederwaag, diar auer düüsenen faan kilomeetern luup koon. An wan't jin en küst räänt, woort det kurter, oober diarför uk huuger. Diar san hööchdin faan auer 60 meeter meeden wurden. Miast komt at tu en tsunami efter en siabeewrin, det as en eerdbeewrin oner weeder.

A waagen wurd kurter an huuger bi a küst.

At faard faan't waag ment ei, dat det weeder föl faard hää.

Faard

Swäärs auern Pasiifik brükt en tsunami man en hualwen dai (lachter bil). Mä en gewaltag faard räänd 2004 en tsunami auer a Indisk Osean (rochter bil). An 2011 hää en tsunami en böös katastroof bi atoomstruum-uunlaagen uun Japan ütjliaset.

Det faard faan en tsunami bereegent ham ütj at jipde faan't weeder h an at faardferanrang üüb a eerd g (9,81 m/s²). Amso jiper det weeder as, amso gauer woort hi:

$c={\sqrt {g\cdot h}}$.

Det ment, bi en jipde faan 5.000 m jaaget di tsunami luas mä en faard faan 800 km/h. Det as so gau üs en düüsenfliiger.

Luke uk diar

 Wikimedia Commons hää bilen of filmer tu: Tsunami