Jaapan

"Jaapan" uun ööder spriakwiisen

Sölring Öömrang Fering Halunder Halifreesk Mooring Wiringhiirder Karhiirder Gooshiirder

Jaapan (jap. 日本, Nihon/Nippon; uunhiar^?/i) as en lun uun a waastelk Pasiifik föör't uastküst faan Aasien.

Jaapan

日本国
Nihon-koku/Nippon-koku

Flagge Japans	Nationales und Kaiserliches Siegel Japans
Flag	Woopen

Amtelk spriak

Japoonsk

Hoodstääd

Tokio

Stootsfurem

Parlamentaarisk monarchii

Stootsbaas

Keiser Naruhito (de facto)

Regiarangsbaas

Premjeeminister Fumio Kishida

Grate

377.835 km²

Iinwenern

2010:^[1]

128.056.026

31. Maarts 2012:^[2]

126.659.683

Iinwenern per km²

337,08 Iinw./km²

BIP

Total (nominaal)
Total (KKP)
BIP/Einw. (nominaal)
BIP/Einw. (KKP)

2011:^[3]

$ 5.869 Mrd. (3.)
$ 4.440 Mrd. (4.)
$ 45.920 (18.)
$ 34.740 (25.)

HDI

▲ 0,901 (12.)^[4]

Münt

Yen

Grünjlaanj

11. Febrewoore 660 f.Kr.
3. Mei 1947 (Japoonsk ferfaadang)
28. April 1952 (Fol suwereniteet)

Natsionaalhümne

Kimi Ga Yo

noicon

Tidjsoon

UTC +9 (JST)

Autokääntiaken

J

TLD

.jp

Tilefoonföörwool

+81

Tokio

Hokkaidō

Kyūshū

Honshū

Shikoku

Eilunen Bewerke

Jaapan leit fööraal üüb sjauer grat eilunen, an do san diar noch hunerten faan letjer bewenet eilunen an düüsenen faan ünbeweneten. Det san berger, diar ütj a Pasiifik ütjraage. Sodenang as ääkerlun böös knaap.

Laag	Eilun	Grate uun km²^[5]
	Honshū	227.974,55
	Hokkaidō	77.984,39
	Kyūshū	36.751,67
	Shikoku	18.300,95

Kliima Bewerke

Faan nuurd bit süüd as Jaapan amanbi 2.000 km lung. Sodenang skeelt det kliima uk auer a miaten. Det lingt faan miatag kliima uun't nuurden mä kuul wontern bit tu subtroopen uun't süüden.

Natüür Bewerke

Jaapan leit diar, huar sjauer kontinentaalplaaden tuupstupe: Det faan Euraasien uun't nuurdwaasten, Nuurdameerikoo uun't nuurden, a Pasiifik uun't uasten an a Philippiinen uun't süüden. Sodenang jaft at diar 240 wulkaaner, di bekäändst as was di halag berag Fuji(jama). An huar't wulkaaner jaft, skal am uk mä eerdbeewrin reegne. Mä det leetst swaar eerdbeewrin uun't juar 2011 räänd en huuch flud auer't lun an hää sjauer atoomstruumuunlaagen uun Fukushima uunstaken maaget. Sok fluden het tsunamis. Uun a harewst kem faan a Pasiifik taifuuner, det san swaar sturmer liküs hurricanes.

Taifuun Nabi, 2005
Det grat waag föör Kanagawa, moolet faan Katsushika Hokusai

Histoore Bewerke

Jōmon-Tidj: Faan 10.000 f.Kr. bit 300 f.Kr. waanert minsken faan Madelaasien an a Süüdpasiifik iin.
Yayoi-Tidj: 300 f.Kr. bit 300 efter Krast. Ääder ferbinjang mä't Sjineesk Keiserrik.
Kofun-Tidj: 300 bit 710. Ferbinjang mä Korea. At Sjineesk skraft woort auernimen.

Horyu-ji, en tempel faan't juar 607 an daalang UNESCO weltarewdial

Nara-Tidj: 710–794. Apkemen faan a Buddhismus uun Jaapan.
Heian-Tidj: 794–1185: Huuchtidj faan kultuur an literatuur. At määcht faan a keiser ging turag. A Shōgunen füng määcht.
Kamakura-Tidj: 1192–1333. Kublai Khan fersoocht, Jaapan tu auernemen, man det hää ei loket.
Muromachi-Tidj: 1333–1573. A Daimyō füng määcht an at Shōgunentidj ging tu aanj.

Jaapan am 1570

Sengoku-Tidj: 1477–1600. Hunertjuarag bürgerkriich. Hanel mä Portugiisen, Spooniern an Holunern faan 1543 bit 1639.
Edo-Tidj: 1603–1867. A Shōgunen kaam weder ap. Jaapan skotet ham uf. Bluas a Sjineesen an Holunern mut noch kem. A Holunern füng en aanj eilun Dejima uun a bocht faan Nagasaki, am hanel tu bedriiwen. At Tokugawa-famile hed 250 juar loong at saien. Tokio wooks ap tu't gratst stääd faan a welt.
Meiji-Tidj: 1868–1912. Mä Keiser Meiji (1868–1912) begand det modern tidj. At lun füng en ferfaadang an en parlament. Jaapan auerfool Korea.
Taishō-Tidj: 1912–1926. At aplewin demokratii oner Keiser Taishō küd ham ei trochsaat an at militeer auernaam a määcht.

Japoonsk Keiserrik 1939

Shōwa-Tidj I: 1926–1945. Jaapan auerfool Sjiina an hää diar di stoot Mandschukuo (Mandschurei) grünjlaanj. Uun Süüduastaasien wurd koloniin grünjlaanj. 1941 grääb Jaapan Pearl Harbor üüb Hawaii uun. A Ööder Weltkriich grääb üüb Uastaasien auer. A diplomaaten küd ei ferhanre, dat Ameeriko a 6. an 9. August 1945 tau atoombomben auer Hiroshima an Nagasaki ufsmääd. A 15. August 1945 jääw Jaapan ap.
Shōwa-Tidj II: 1945–1989. Jaapan wurd weder apbaud, wiar bit 1952 oober noch besaat. A Amerikoonern maaget Jaapan tu en dial faan a waastelk intresen uun Uastaasien. Jaapan wurd tu en demokraatisk industriilun.
Heisei-Tidj: 1989 bis 2019. Keiser wiar Akihito. Jaapan lus böös oner at beenkenspiktaakel, an skul skilen maage, kaam ham suutjis oober weder.
Reiwa-Tidj: Sant 2019. Naruhito wurd keiser. Reiwa (令和) ment „smok harmonii“.