Kubiiktaal

Tekst üüb Öömrang

En Kubiiktaal (faan latiinsk cubus, „dööbel“) komt diarbi ütj, wan dü en natüürelk taal tweisis mä ham salew moolnamst.

För en dööbel mä 2 stianer üüb arke kaant brükst dü 2³ = 8 stianer.

Bispal: $27=3\cdot 3\cdot 3$

A iarst kubiiktaalen san:

0, 1, 8, 27, 64, 125, 216, 343, 512, 729, 1000, …

Enkelten tääl det nul (0) diar ei mä tu.

Di nööm kubiiktaal komt faan det geomeetrisk figuur dööbel. Wan dü mä likegrat stianer en dööbel furemst, so üs üüb det tiaknang rochts, brükst dü en kubiiktaal faan stianer.

Reegeln

(1) Wan dü a iarst ian, tau, trii, ... ünlik natüürelk taalen tuuptäälst, kem diar leewen kubiiktaalen bi ütj.

$\underbrace {1} _{1}\ \underbrace {3\ 5} _{8}\ \underbrace {7\ 9\ 11} _{27}\ \underbrace {13\ 15\ 17\ 19} _{64}\ \underbrace {21\ 23\ 25\ 27\ 29} _{125}\ \ldots$

(2) Wan dü tau kubiiktaalen tuuptäälst, koon diar nimer en kubiiktaal bi ütjkem:

$a^{3}+b^{3}=c^{3}\,$ gongt nimer mä natüürelk taalen $a,b,c$

Det hää di matemaatiker Leonhard Euler bewiset.