Nann Peter Mungard

Söl'ring

Nann Peter Mungard (* 30. Juni 1849 ön Kairem; † 30. Juli 1935 Møgeltønder/Denemark) wiar en Pleeger fan di Nuurdfriisk Spraak.

Leewent

Hi wiar di Faađer fan di Techter Jens Emil Mungard.

Mungard es jerst tö See faart, en diarbi braacht hi dit diarhen, dat hi Koptain uur.
Leeterhen es hi Buer ön Kairem üp Söl' uuren en heer masi fuar dit Kultiviaren fan di Hiir dönen.

Aarber fuar di Friisk Spraak

Nann (lefts) en Jens Mungard (boowen) haa Bisjuk fan Weestfriislön (1908).

Üs jung Gast heer Mungard üp sin Raisen masi sen en hok Spraaken liirt, diarmung wiar uk japansk. Sin Itüüs blef man di Friisk Kultuur en Spraak.
Ön di Jaaren 1903 bit hentö 1913 sörigti hi fuar füf "Friesenfeste", hur Sölringer, Feringer en Aamringer Friisen töhopkām en snaki diaraur, wat em fuar di friisk Kultuur maaki kür. Hi saag al, dat em wat maaki skul, wan di diari ek dial gung skul.

Nann Mungard uur Iarenmeföliger fan di weestfriisk Spraak- en Literatuurselskep en di diar Lir sair höm, dat hi man en Uurterbok fuar Nuurđfriisk maaki skul. Nann Mungard hee di jerst Diil fan sin Uurterbok ön 1913 klaar, en hi hee diartö uk en Leesbok fuar Skuulen skrefen.
Biiring Boker sen man ek üp Slach drukt en ütdönen uuren.

Mungard forlet Söl

Bi di Folksofsteming fan 1920 wiar Nann Peter Mungard fuar en Önslüt fan Süđersleeswig ön Denemark, aurdat hi höm di Sjuts fan di friisk Kultuur ön sok litj Staat beeter fuarstel kür. Miist fan di Sölringer saag dit üđers, en Mungard fing masi Kritik diarfuar en uur uk "Lönsforeerer" skempet.
Üs di Sölring Lir jam da gaar ek muar binem wel en Strepopen me Mungards Naam dairön üp di Biiken smet, da wel hi ek muar üp Söl blif.
Hi gair hentö Denemark, wan 1921 di Hofstair, wat hi sin Seen dönen hee, ofbrent wiar. Diar es hi da uk ön 1935 storefen.
Sin Lefhair tö Söl' bihöl hi man dach, en üs hi sair haa skel, wiar hi "Tief gebeugt, doch ungebrochen.".

Uk di Swaarheren fan sin Seen, Jens Mungard, heer da noch jaar Bigening fünen, aurdat hi tö sin Faađer höl.
Wam jen hentö't KZ kām, da skul höm jaa langsen jen denuntsiaret haa.

Di Greevstiin ön tau Skriifaarten

Nann Peter Mungard her sin ain Greevstiin āpteeknet, üs hi di hol haa wel. Ön des Teekning es en brenendi Skep tö se en en Dechting, wat Mungard skrewen her.
Nann Mungard her sin ain Rochtskriiwing ütaarbert, en sa waar dit Dechting üđers āpskrewen, üs Boy-Peter Möller dit maaket her:

Dit Dechting ön Mungards Rochtskriiwing

Wat Dü dēst, dit dö me Liif en Siil
Fuar Sluurighair tjua Di niin Wiil
Fuar Hualevhair dogt ek en bet
Ja, dit jeft rogtligt bluat Fortröt

Harki Got
Dö rogt
Wik nemen!

Dit Dechting, āpskrewen eeđer Boy-Peter Möller

Wat Dü dērst, dit dö me Lif en Siil,
Fuar Sluurighair tjua Di niin Wiil
Fuar Hualevhair docht ek en bet
Jaa, dit jeft rochtlicht bluat Fortröt

Harki Got
Dö rocht
Wik nemen!

Mungards Uurterbok fan 1913

Dat Uuurterbok fan Nann Peter Mungard waar ön't Jaar 1974 ütdönen.

Nann Peter Mungard skref jaa en Uurterbok fuar di Sölring Spraak, nēmt "For Sölring Spraak en Wiis", wat 1909 ütkām.
Di Grünj wiar, dat di Feringer en Aamringer jit friisk Uurter her, hur üp Söl al Uurter fan Dütsk nomen of "omdechtet" waar.
Mungard maaketi Fraagiseereln me forskelig Dütsk Uurter, dānen di Feringer en Aamringer üp Friisk ütskriiv skul.
Wan di klaar wiar, aurnoom hi di Uurter fuar Sölring en Skref di diar me iin.
Diarfan waar uk dat Bok "Ein Inselfriesisches Wörterbuch - Eilunsfriisk Spraak en Wiis" (1913, drukt 1974) maaket, wat man bluat bit "O" giar. Diar wiar jit en Manuskript, wat bit "W" giar, man dit es nümers prentet uuren. Ön't Fuaruurt skriif di Forfaters, dat ja en Rochtskriiwing finj wel, wat ark jen fan di Dütsk Skriiwing wech forstuun en bigrip kür.
Wan em dit biluket, sjocht em man dach, dat dit ek beeter tö liir es üs di Aarber fan Boy Peter Möller. Ditdiar "i" fuar't kuurt "e" achtern bi di Dö-Uurter heer Mungard man wechleten.
Uk bi Mungard jeft et niin tau Konsonanten bi kuurt Vokäli

Tsitāt fan't Fuaruurt:
"Die Doppelvokale, welche den Ton dehnen und senken, machen die Schärfung desselben durch Doppelvokale vollständig überflüssig;
diese sind als unnütz und erschwerend zu verwerfen."

Forskelig Uurter ön di forskelig Skriifaarten

Dütsk	Mungard	Möller	Ütspraak sa üs 't üp Dütsk skrewen wiar
recht	rogt	rocht	rocht
doch	dag	dach	dach
Achtel	Aagtst	Aachtst	Oochtst
Flasche	Borl	Borel	Borrel
fegen	faage	faagi	fooche
verschuldet	ferskiligt	forskiligt	forskillicht
heute	deling	deling	delling
Kachelofen	Kagelaun	Kachelaun	Kachelaun
Apfel	Aabel	Aapel	Opel

Senerlig aur dit Bok fan Mungard es, dat et en Tabeli es, wat uk di Uurter fan Weesterlön'-Föör, Uasterlön'-Föör en Aamrem weeget, wan Mungard dānen her.