Raadioaktiwiteet

Tekst üüb Öömrang

Raadioaktiwiteet (faan lat. radius, ‚strual‘) as det eegenskap faan ünstabiil atoomen, dat jö ütjenööderfaal kön. Diarbi treed atomaar strualen ütj. Det haa uun a juaren 1896 bit 1898 Marie Curie an Antoine Henri Becquerel ütjfünjen. Sok ünstabiil atoomen het raadionukliiden.

α-, β- an γ-strualen

Strualen

Bi det ütjenööderfaalen kön α-, β- of γ-strualen ütjtreed.

• α-strualen san protoonen an flä ei widj. Jo kem ei ans troch en stak papiir.
• β-strualen san elektroonen an sodenang aal wat fiiner. Jok kön bluas mä en stak blik of glääs aphäälen wurd.
• γ-strualen san energii-strualen, an det best mögelkhaid, jo aptuhualen, as en plaad faan luad.

Det strualin woort uun Becquerel meeden.

Ööder miaten, diar diarmä tuuphinge, san

• det energiimiat Gray
• det ionenmiat Coulomb/Kilogram (C/kg)
• det ekwiwalentmiat Sievert

Sünjhaid

Wäärnang föör raadioaktiif materiool

Atoomstrualen san för a minsk gefeerelk. Man likes jaft at uk natüürelk strualen uun a loft, huar wi mä lewe skel. Uun a medesiin wurd strualen sogoor iinsaat, am t.b. krääft-selen staltuleien.

 Wichtag bööd tu artiikler auer't sünjhaid

Luke uk diar

• Raadionukliid
• Kialklüüwang