Text:Johansen Arammud 1855

Tekstdooten
Spriakwiis: Öömrang
Skriiwer: Christian Johansen
Tiitel: Arammud an Dögganhaid bi'rköödar
Onertiitel: Armut und Tugend
Ütj: -
Ütjden faan: -
Aplaag: -
Maaget (juar): 1847
Ütjkimen (juar): 1855
Ferlach: Serringhausen'sche Buchdruckerei
Drükt bi: -
Ütjkimen uun: Schleswig
Auersaater: -
Originaaltiitel: -
Originaalonertiitel: -
Huar't faan komt: -
Kwel: Scans uun't kategorii
Kurt beskriiwang: -
Artiikel uun't Wikipedia
Iindrach uun't GND: -
Bil
Stant
ei klaar
Didiar tekst as noch ei klaar.
Am en sidj tu bewerkin, säärst dü man üüb det [sidjentaal] trak. Muar halep fanjst dü diar: Halep
Hoodsidj faan't Bibleteek
Index-sidj



Arammud an Dögganhaid
bi'rköödar,
oder:
Armuth und Tugend

faan
Christian Johansen.

---

1855

Sidjen Bewerke

[I] [II]

[001]


Arammud an Dögganhaid
bi-rköödar,

oder:
Armuth und Tugend.

Eine Erzählung
in nordfriesischer Sprache.

Von
C. Johansen,
Adjuncten an der Königl. Domschule in Schleswig.

---

Schleswig, 1855.
Druck und Verlag der Serringhausen'schen Buchdruckerei
(G. Jensen).

[002]

[003]


Vorwort.


Vor acht Jahren verfaßte ich die vorliegende kleine
Erzählung. Eine Abschrift derselben wurde meinen Lands-
leuten mitgetheilt und von diesen nicht blos gerne gelesen,
sondern auch durch Abschreiben vervielfältigt. Dies scheint
mir dafür zu bürgen, daß ich wenigstens einigermaßen
volksthümlich friesisch geschrieben habe. - Meine friesische
Erzählung erscheint hier gedruckt, ist übrigens fast unverän-
dert geblieben, nur sind ein paar friesische Lieder als An-
hang hinzugefügt.

Gehe sie denn aus und zeuge von der guten alten
Sitte; lasse sie ihre Leser einen Einblick thun in das friesische
Familienleben, wie es sich etwa vor einem Jahrhundert
auf den Westseeinseln gestaltet hatte; halte sie aber auch
dazu an, das S aus dem goldenen A-B-C zu erwägen:

Sonst hielt man viel auf alten Brauch
Und Väter-Sitte; thu' es auch!
Eh' du von einer weichst, schau hin:
Liegt auch vielleicht ein Segen drin?

Schleswig, im Juni 1855.

C. Johansen.

[004]


In Betreff der Aussprache bemerke man:

[005]


At iierst Kapitel.

[006]


6

At öödar Kapitel.

[007] [008] [009]

9

  Wiljar -t Antje an Matje Onnergurd füng, rēnd -r
flaak Lidj föörbi. Sommen wul ap tu Dünnam an hat
siig ütj, üüs wan -r an bliith Tithang kimmen wiar.
  A Baasel wurd ufleethaght;
  Siike Neggalsen – Antje her Snar – kam
iin me an Barntaag am -t Lif an wul Matje ütj bütj
Dünnam meha. "Gung uun Gods Nöm," sad Antje,
"ik wal deel gung am din Jöönkin hir aptuhalin; ik mai
eg hal alliianang wees."
  Jü ging am her Drings Jongan tu halin, an Matje
an Siike ging ap uun Dünnam.

At trad Kapitel.

A Naght.

  Man leew Frinj! Uun dat hirrams Kapitel feest dü
hög Wurdden tu hiiaren, diiar an Klang ha, üüs wan -s
üs ütj an ööder Welt tureppen wurd. Hat san Wurdden ütj
an Tidj, diiar naier bi God sten üs üssens Tidj. Üüs
hallag Gluuw lewwet jü Tidj uun a Harten an jew me
Rünjhaid Megt an Kreft am al det tu dreegen, wat üüs
Her God üübleit.
  Uual Antje hed -t Ütjleiang leesen, an Peetje an
Krassen (Neggels sin Jongan), diiar nogh letj wiiar,
hed stal üüb Beenk seeden. Antje leid her Henrikkum
Mollerum *) ap üüb Böörtje. Hat begand tu jonkkin an
wiiar an Himmalswedder. Matje blew weg, Antje stet
an paar Dissan iin uun Aank an halet a Kuiiak uun. –
Peetje an Krassen kreb am beft Aank an plaget Aami,
dat jü an Teel fertel skul.
  "Aa, I leew Jöönkkin, God uun huughen Hemmel
erbarmi ham auer Jonk! Ik wal Jonk an teel förtel,
diar min Aami mi förteld he:
  "Letj Eelke an grat Eelke siiad bi Suuath tu spannen.
Da faal grat Eelke san Raak iin uun Suuath; an letj
Eelke iin efter. Diiar hat deel uun Suuath kam, wiiar
a Suuath onner so widj, an diiar wiiar föl smok Steggelkar.
Hat ging fardar an kam tu en Kü. Jü Kü sad: "Maalki
mi! Dü skäl so föl warm Maalk ha, üs man drank meest!"
Hat swaret: "ik wal di wat skitj!" Let[j] Eelke kam tu an
– – –
  *) So wurde eine von dem Dr. Heinrich Müller in Rostock
verfaßte Hauspostille, die fast in jedem Hause zu finden war, genannt.

[010]

10

Bāgaan: hi sad: Rāge mi āp; da skel so föl warm Bruuad
hā, üüs man iidj meest!" - Hat swāret: "ik wal di wat
skitj!" "Hat kām nü tu an Āpelbuum: di sād: "Sködde
mi -ns!" da meest so föl ruuad Āpler fu, üüs man hā
meest." Hat swāret: "ik wal di wat skitj"! an wul eg
muuar fān det Traalkraam wed. Hat lep wedder turag an
kām āp tu grat Eelke me a Raak.
  Diiar grat Eelke hiiard, wat hat sen hed, begand hat
tu kermmin, am dat letj Eelke eg hābel an naagh weesen
hed. Nü spraang grat Eelke iin uun Suuath an faan a
Kü, a Bāgaan, an a Āpelbuum. Hat nām, wat hat fu
küd, Maalk an Witjbruuad, an Swettan an Āpler. Hat
kwisset ufsteed. Man nü hiiard -t an Romlin an al a Wogher
slug iin. A Bāgaan siig üt, üüs a Hēl; a Kü wurd tu
an Hēlhingst, a Āpelbuum füng Biian an wurd labban;
a Grünj wurd Slobber an Döhbel. Grat Eelke saank
weg an kām nimmer wedder ap üüb a Welt.
  Peetje: Wat hed hat do den, am dat hat nimmer
wedder ap üüb a Welt kām?
  Antje: Hat wiiar alta hābel. So gongt hat al a
Ānjnattagen; jo grobbe an Küül tu jo sallew.
  Krassen: Förtel I onk nü uk wat fān Jau sallew,
hü det tuging, diiar Atj san Brudder wegh wurd.
  Anje: Üüs Thaanklew wiiar so uual üüs Petje
nü as. Ik nām ham ütj tu Aad me an lēt ham deel bi
a Weedarskānt luup, wiljar -t ik Hallem skēr. Min hart
dē mi siiar, wan -k -r am theenk; - (jü wēpt) - kaan -t
mi nogh düttalk föör Uugen māgi, hü det leew Ding
ütjsiig, diiar -t deel aauer a Dün lep. Ik skul ham niimer
wedder tu sen fu.
  Peetje an Antje: Lēp a Raagslādern -r wegh me?
  Antje: Diiar hat mi al ta laang wegh blēw, ging
ik ap üüb an Dün am efter ham tu lukkin, man küd ham
noghhuaran wis wurd. Ik fulgt sin Futtalspöören an
faan bal grat Futtalspöören bi sin letj Saakfet; Diiar sildj
an Fārtjüg hial ütj üüb Siia, an min Hart küt at mi
sai, huuar üüs T[h]aanklef wiiar. A Skebslidj hēd an me
nimmen.
  Peetje an Krassen: Komt Thaanklew do nimmer
wedder tüs? Want komt -r wedder, Aami?
  Antje föör her sallew: "Euch gebührt nicht zu wissen
die Zeit und die Stunde, die der Vater seiner Macht vor-
behalten hat!" sāit a Skraft; man hat as mi flaaksi uun

[011]


11

At fjuuard Kapitel.

[012]

[013]


13
At fift Kapitel.

[014]


14
Ein' feste Burg ist unser Gott ...

[015]


15
Ein Gespräch über David's Buße (Ps. 51)

[016]