Wikipedia

Gooshiirder

"Gooshiirder" uun ööder spriakwiisen

Sölring  Öömrang  Fering  Halunder  Halifreesk  Mooring  Wiringhiirder  Karhiirder  Gooshiirder

Tekst üüb Öömrang


At Gooshiirder Nuurdfresk woort üüb a fäästääg uun't nuurden faan Hüsem snaaket. At Süüdergooshiirder (9) as 1981 ütjstürwen, faan't Madelgooshiirder (8) jaft at man noch en hunfol spreegern. Sodenang lewet det Gooshiirder daalang fööraal üs Nuurdergooshiirder spriakwiis (7) mä jo tau warianten:

Hoorninger, trinjam A Hurn (E Hoorne)
Hoolmer, trinjam Ockholm (E Hoolme)

Uk det Halagfresk as diar nai mä.

Beskriiwang Bewerke

Ünlikhaiden mä Öömrang:

  • öö. ia, go. ii (< Ualfresk ē): t.b. „ian” an „stian” san „iin” an „stiin” (Ualfresk: „ēn” an „stēn”).
  • öö. u, go. ou (< Ualfresk ō): t.b. „gud” an „hud” san „goud” an „houd” (Ualfresk: „gōd” an „hōd”).
  • öö. ua, go. uu (< Ualfresk ā): t.b. „buan” an „ual” san „buun” an „uul” (Ualfresk: „bāne” an „ald” > *āld).
  • öö. -un, go. -oun (< Ualfresk -and an -ond): t.b. „hun” an „strun” san „houn” an „stroun” (Ualfresk „hand” of „hond” an „strand” of „strond”).
  • öö. -ünj, go. -ün (< Ualfresk -und): t.b. „hünj” an „pünj” san „hün” an „pün” (Ualfresk: „hund” an „pund”)

Warianten Bewerke

Bispalen faan likhaiden an ünlikhaiden tesken Hoolmer, Hoorninger an Halagfreesk:

Hoolmer Freesk Hoorninger Freesk Halagfreesk Ualfresk Öömrang
äiloun ailoun ailöön eiland eilun
kåt kaat kaot kat kaat
luk lok lok luk lok
mååge maage maage makia maage
mooge mååge muge muga mei
moone moune mööne mōna muun
rees räis rääs *rēse rais
weer wäär weer wēr woor

Gramatiik Bewerke

Artiikeln Bewerke

Bestimt Artiikeln:

  • di moon - dä moons; jü wüst - dä wüste; dat hüs - dä hüsinge.

Pronoomen Bewerke

  • persöönelk pronoomen: ik - mi; dü - di; hi - ham; jü - här; hat - ham; wi - öös (Hoorninger: üs of üüs); jäm - jäm; jä - jäm.
  • posesiiw pronoomen: man/min (man broor, min suster, min hüs); dan/din (dan broor, din suster, din hüs); san/sin (san broor, sin suster, sin hüs); härn - här (härn broor, här suster, här hüs); öösen/öös (Hoorninger: üüsen of üüs, öösen broor, öös suster, öös hüs); järnge; järe.

Werben Bewerke

Halepswerben Bewerke

Uun det Hoolmer spriikwiis:

Fering: wees haa wurd wel skel
infinitiiw: wee'e heewe waare wale schale
presens fergingenhaid presens fergingenhaid presens fergingenhaid presens fergingenhaid presens fergingenhaid
ik bän wås hääw häi waar woor wal wäil schal schoul
dü bäst weerst hääst häist warst woorst wäät wäilst schäät schoulst
hi, jü, dat äs wås heet häi wart woor wal wäil schal schoul
wi, jäm, jä sän weern hääwe häin waare woorn wän wäin schän schoun
partisiip perfekt partisiip perfekt partisiip perfekt partisiip perfekt partisiip perfekt
wään heeft woorn wäilt schoult

Ünreegelmiatig Werben Bewerke

  • Germaans I. klas:
    • mä -de: glide, ride, schride, stride: (presens) ik glid; dü glatst; hi, jü, dat glat; wi, jäm, jä glide; (fergingenhaid) ik gliid; dü gliidst; hi, jü, dat gliid; wi, jäm, jä gliiden; (partisiip perfekt) glän.
    • mä -te: bite, splite: (presens) ik bit; dü batst; hi, jü, dat bat; wi, jäm, jä bite; (fergingenhaid) ik biit; dü biitst; hi, jü, dat biit; wi, jäm, jä biiten; (partisiip perfekt) bän.
    • mä -we: driwe, riwe, schriwe: (presens) ik driw; dü drafst; hi, jü, dat draft; wi, jäm, jä driwe; (fergingenhaid) ik driif; dü driifst; hi, jü, dat driif; wi, jäm, jä driifen; (partisiip perfekt) drääben.

Skriiwern Bewerke

Madelgooshiirder

Nuurdergooshiirder

  • A skuulmääster Christian Brodersen (1864-1935) stääld en liitjebuk tup, wat auersaatangen faan öder nuurdfresk spriakwiisen hed[1].
  • A prääster Peter Martensen (1870-1942) skrääw at stak Hallieen ("Haliginj")[1].
  • A skuulmääster Martin Lorenzen (1897-1963) ded staken uun sin deensk-schiisk-fresk stakensoomlang Blomster sanket ved Alfarvej / Wegblumen (1928) ütj[1].
  • A skuulmääster Johannes Petersen (1909-1992) wiar en liitjedachter[1].

Süüdergooshiirder

Literatüür Bewerke

  • Ernst Brandt "Die nordfriesische Sprache der Goesharden", Halle, 1913
  • V.Tams Jörgensen "Kleines Friesisches Wörterbuch der Nordergoesharder Mundart", 144 S., Nordfriisk Instituut, Bräist, 1981
  • Online Uurterbok Dütsk-Gooshiirder fan Tanno Hüttenrauch en Michael Wehar

Nei bidracher üüb gooshiirder Bewerke


Kwelen an Futnuuten Bewerke

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Horst Haider Munske (Editöör; 2001), Handbuch des Friesischen / Handbook of Frisian Studies, s. 402.
 
Nuurdfresk Spriakwiisen

Söl'ring | Öömrang | Fering | Halunder | Halifreesk | Wiringhiirder | Karhiirder | Mooring | Gooshiirder

Faan „https://frr.wikipedia.org/w/index.php?title=Gooshiirder&oldid=251034“