Finlun

Tekst üüb Fering

Finlun, amtelk Republiik faan Finlun (üüb Finsk: Suomi [ˈsuɔmi] an Suomen Tasavalta, üüb Sweedsk: Finland [ˈfɪnland] an Republiken Finland), as en stoot uun a nuurd faan Euroopa. Uun a waast lei Sweeden an at Uastsia, uun a süüd leit a Golf faan Finlun an uun a uast Ruslun. At lun hee 5.289.128 lidj. At hoodsteed as Helsinki.

Geografii

Geograafisk Laag

Finlun leit för’t miast twesken 70° an 59° (faan a nuurd tu a süüd) an 19° an 31° (faan a waast tu a uast). At lun as amanbi so grat üüs Tjiisklun. At lun dialt grensen mä trii lunen. Det lingst grens (1309 km) faan't lun wurt mä Rüslun an det kurtst (545 km) mä Sweeden diald. At lun dialt uk en 709 km lung grens mä Noorweegen. A eeg faan Finlun as 1250 km lung.

Lunskap

Struumer

De lingst struum uun Finlun as de Kemijoki, wat sin kwel uun a nuurduast faan't lun hee an iin uun de Botnisk Siaböösem leept.

Berger

De huuchst ponkt uun Finlun as en felsföörspring faan de Halti Berig, en berig, wat uun a nuurdwaast faan't lun leit an mä Noorweegen diald as. De huuchst ponkt faan a berig leit uun Noorweegen, man en felsföörspring, wat 1324 huuch as, leit uun Finlun. De huuchst berig, wat sin toop uun Finlun as, as de Ridnitšohkka Berig (1317 m), wat nai bi de Halti Berig as.

Steeden

Dön tjiin gratst steeden uun't lun san:

#

Steed

Lidj (2019)^[1]

Koord

1

Helsinki

653.835

Finlun (Finnland)

Helsinki

Espoo

Tampere

Vantaa

Oulu

Turku

Jyväskylä

Lahti

Kuopio

Pori

2

Espoo

289.731

3

Tampere

238.140

4

Vantaa

233.775

5

Oulu

205.489

6

Turku

192.962

7

Jyväskylä

142.400

8

Lahti

119.823

9

Kuopio

119.282

10

Pori

83.934

Indialing faan Ferwalting

Finlun hee 19 lunskapen (üüb Finsk: maakunta [ˈmɑːkuntɑ], üüb Sweedsk: landskap [ˈlandskɑːp]):

	Lunskap (ISO-Code)	Grate (km²)^[2]	Lidj (2017)^[3]	Hoodsteed
1	Åland (01)	1553	29.489	Mariehamn
2	Kainuu (05)	20.197	73.959	Kajaani
3	Kanta-Häme (06)	5199	172.720	Hämeenlinna
4	Kymenlaakso (09)	5149	175.511	Kouvola
5	Lapplun (10)	92.674	179.223	Rovaniemi
6	Madelfinlun (08)	16.703	276.031	Jyväskylä
7	Madelösterbotten (07)	5020	68.780	Kokkola
8	Nuurdkareelien (13)	17.761	162.986	Joensuu
9	Nuurdösterbotten (14)	36.815	411.856	Oulu
10	Nuurdsavo (15)	16.768	246.653	Kuopio
11	Österbotten (12)	7753	180.945	Vaasa
12	Päijät-Häme (16)	5125	201.228	Lahti
13	Pirkanmaa (11)	12.585	512.081	Tampere
14	Satakunta (17)	7820	220.398	Pori
15	Süüdkareelien (02)	5327	129.865	Lappeenranta
16	Süüdösterbotten (03)	13.444	190.910	Seinäjoki
17	Süüdsavo (04)	14.257	147.194	Mikkeli
18	Eegentelk Finlun (19)	10.663	477.677	Turku
19	Uusimaa (18)	9097	1.655.624	Helsinki

Histoore

Faan det 12. juarhunert tu 1809 wiar at miast faan't lun dial faan Sweeden. Do wiar det dial faan det Rüs Keiserrik. Finlun wurd 1917 suwereen. Twesken 30. Nofember 1939 an 13. Marts 1940 jeew at krich twesken at lun an det Sowjetunioon. Finlun skul grat dialen faan Kareelien, Petsamo an öler gebiiten tu't Sowjetunioon ufdu. At jeew twesken 1941 an 1944 weler krich. At lun wurd 1995 lasmaat faan a EU, an 2023 faan a NATO.