Wikipedia

Kameruun

Tekst üüb Fering

Kameruun [kaməˈruːn], amtelk Republiik faan Kameruun (üüb Fraansöösk: Cameroun [kaməˈʁun] harke tu?/i; üüb Ingels: Cameroon [ˈkʰæməˌɹuːn, ˌkʰæməˈɹuːn]) as en lun uun a maden faan Aafrika. Uun a waast leit Nigeeria, uun a nuurduast Tschad, uun a süüduast det Madelaafrikoons Republiik, uun a waast de Atlantisk Ootseaan an uun a süüd lei det Republiik Kongo, Gabuun an Ekwatoriaal-Guinea. At lun hee 17.463.836 lidj (2005)[1]. At hoodsteed as Yaoundé.

Flag faan Kameruun
Kameruun uun Aafrika

Geografii

Bewerke

Geograafisk Laag

Bewerke

Kameruun as det traad-an-föftigst gratst lun üüb a eerd. At lun dialt grensen mä seeks lunen. Det lingst grens (1975 km) faan Kameruun wurt mä Nigeeria an det kurtst (183 km) mä Ekwatoriaal-Guinea diald. At lun dialt uk en 1116 km lung grens mä Tschad, en 901 km lung mä det Madelaafrikoons Republiik, en 494 km lung mä det Republiik Kongo an en 349 km lung mä Gabuun.

Lunskap

Bewerke

Berger

Bewerke

De huuchst berig uun’t lun as a Kameruunberig, wat 4095 m huuch as. Öler berger san: de Oku Berig (3011 m), de Mekoua Berig (2,703 m), de Neshele Berig (2621 m), de Lekwé Berig (2485 m), de Chappal Waddi Berig (2419 m), de Manengouba Berig (2411 m), de Lekwé Khi Berig (2271 m), de Koupé Berig (2064 m) an de Tugyi Berig (2029 m).

Struumer an Sian

Bewerke

Uun a süüd san dön Ntem, Nyong, Sanaga an Wouri, wat iin uun de Golf faan Guinea luup. Dön Dja an Kadéï luup iin uun de Niiger Struum. Uun a nuurd as de Bénoué, wat uk iin uun de Niiger Struum leept. En öler struum, de Logone, leept iin uun a Tschadsia. Dial faan a sia leit uun Kameruun.

Steeden

Bewerke

Dön tjiin gratst steeden uun Kameruun san:

# Steed Lidj (2008)[2] Koord
1 Douala 1.906.962
2 Yaoundé 1.817.524
3 Bamenda 269.530
4 Bafoussam 239.287
5 Garoua 235.996
6 Maroua 201.371
7 Ngaoundéré 152.698
8 Kumba 144.268
9 Nkongsamba 104.050
10 Buéa 90.090

Indialing faan Ferwalting

Bewerke

Kameruun hee tjiin regiuunen.

Regiuun Grate (km²) Lidj (2013) Hoodsteed Koord
1 Adamaoua 63.701 1.131.978 Ngaoundéré  
2 Centre 68.953 3.919.828 Yaoundé
3 Est 109.002 824.204 Bertoua
4 Extrême-Nord 34.263 3.803.138 Maroua
5 Littoral 20.248 3.174.437 Douala
6 Nord 66.090 2.311.179 Garoua
7 Nord-Ouest 17.300 1.900.547 Bamenda
8 Ouest 13.892 1.865.394 Bafoussam
9 Sud 47.191 761.099 Ebolowa
10 Sud-Ouest 25.410 1.481.433 Buéa

Befölkring

Bewerke
 
Spriiken uun Kameruun an diar ambi.

Spriiken

Bewerke

Dön amtelk spriiken faan't lun san Fraansöösk an Ingels. Do san diar oober uk noch 230 öler spriiken: 55 afro-asiaatisk spriiken, 2 nilo-saharaans an 173 Niger-Kongo spriiken. Diar hiar 1 waastalantisk, 32 Adamaua-Ubangi an 142 Benue-Kongo spriiken (mä 130 Bantuspriiken) tu. A wichtigsten san Fulfulde (Adamaua-Fuula), Kanuri, a Kotoko (Mandage) spriiken an Schuwa, uun a süüd feraal Bantuspriiken mä Duala, Basaa, Kpe-Mboko, Malimba-Yasa, Makaa, Njem, Ndsimu, Ngoumba, Kounabémbé an Beti-Fang spriikwiisen mä Ewondo, Bulu an Fang. En graten dial snaaket uk Azande spriiken of öler Bantoid spriiken üs t.b. Ngemba.

Histoore

Bewerke
 
Feranringen faan a Grensen faan Kameruun uun det 20. Juarhunert

Faan 1884 ap tu 1916 wiar Kameruun en tjiisk kolonii. Efter a Iarst Wäältkrich wurd at lun en britisk-fraansöösk Mandaat. Fraansöösk Kameruun wurd 1. Janewoore 1960 an Britisk Kameruun 1. Oktuuber 1961 suwereen. Ahmadou Ahidjo wiar de iarst president (1961-1982). Sant suwereniteet jaft at uun dön Nord-Ouest an Sud-Ouest Regiuunen, huar Ingels faan a miast lidj spreegen wurt, leewen bestreewingen am autonomii. Faan 2016 tu 2018 jeew at protesten, wat faan’t armee deelslaanjen wurd. Sant detheer tidj stridj separatisten jin’t regiaring.

Politiik

Bewerke

Kameruun as en republiik. A stootsboowenhood as a president, diar iansis a sööwen juar weelet wurt. Paul Biya as sant 1982 president an Philémon Yang as sant 2009 premier-minister faan't lun. Det Cameroon People's Democratic Movement as det partei faan't regiaring.

Bütjenpolitiik

Bewerke

Kameruun as lasmoot faan dön Feriand Natschuunen sant 20. September 1960. Det as uk sant 1995 lasmaat faan det Commonwealth of Nations.

Wiartskap

Bewerke

At weering faan't lun as de madelaafrikoons CFA-Franc, wat faan det Madelaafrikoons Sentraalbeenk ütjbroocht wurt.

Literatüür

Bewerke

Üüb Fraansöösk

  • Mongo Beti: Main basse sur le Cameroun. Autopsie d’une décolonisation (1972). Neuauflage bei La Découverte, Paris 2003.
  • Thomas Deltombe, Manuel Domergue, Jacob Tatsitsa: Kamerun!: Une guerre cachée aux origines de la Françafrique (1948–1971). Editions La Découverte, Paris 2011, ISBN 2-7071-5913-1.
  • Max F. Dippold: Une bibliographie du Cameroun. Les écrits en langue allemande. Kraus Thomson Organization Ltd, Liechtenstein, 1971.
  • Engelbert Mveng SJ: Histoire du Cameroun. Présence Africaine, Paris 1963.
  • Adalbert Owona: Naissance du Cameroun, 1884–1914. Racines du Présent, L´Harmatann, Paris 1996, ISBN 2-7384-3696-X.

Üüb Ingels

Üüb Spaans

Üüb Tjiisk

  • Christian Bommarius: Der gute Deutsche. Die Ermordung Manga Bells in Kamerun 1914. Berenberg Verlag, Berlin 2015, ISBN 978-3-937834-77-1.
  • Kleiner Deutscher Kolonialatlas, in 3. Auflage hrsg. von der Deutschen Kolonialgesellschaft im Verlag Dietrich Reimer (Ernst Vohsen), Berlin 1899, mit Bemerkungen zu den Karten (Beschreibung der Kolonialgebiete). Ausgabe 2002 der Verlagsgruppe Weltbild GmbH in Augsburg, ISBN 3-8289-0526-9.
  • Regina Fuchs, Stefanie Michels: Kamerun. Reise Know-How Verlag Därr, 2004.
  • Alexandre Kum’a N’dumbe: Das Deutsche Kaiserreich in Kamerun. Wie Deutschland in Kamerun seine Kolonialmacht aufbauen konnte. 1840–1910, Berlin 2008.
  • Théophile Owona: Die Souveränität und Legitimität des Staates Kamerun. tuduv-Verlag, München 1991, ISBN 3-88073-385-6.
  • Uwe Schulte-Varendorff: Krieg in Kamerun. Die deutsche Kolonie im Ersten Weltkrieg. Chr. Links-Verlag, Berlin 2011, ISBN 978-3-86153-655-0.

Ianselefterwisen

Bewerke
  1. ↑ www.citypopulation.de
  2. ↑ Cameroon: Cities & Towns, citypopulation.de


Faan „https://frr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kameruun&oldid=238253“