Mosambik
![]() |
Mosambik [mozamˈbi:k], amtelk Republiik faan Mosambik (üüb Portugiisk: Moçambique [musɐ̃ˈbikɨ] an República de Moçambique [rɛˈpublikɐ dɨ musɐ̃ˈbikɨ]) as en stoot uun a süüduast faan Aafrika. Uun a nuurd leit Tansaniia, uun a waast lei Malaawi, Sambia an Simbabwe, uun a süüdwaast lei Süüdaafrika an Eswatini. A Wai faan Mosambik uun a uast trent a eilunstoot Madagaskar faan det aafrikoons feestlun. At lun hee 20.252.223 lidj (2007)[1]. At hoodsteed as Maputo.
GeografiiBewerke
Koord faan Mosambik |
Geograafisk LaagBewerke
Mosambik as tausis grater üüs Tjiisklun.
At lun dialt grensen mä seeks lunen. Det lingst grens (1569 km) faan Mosambik wurt mä Malaawi an det kurtst (105 km) mä Swaasilun diald. At lun dialt uk en 1231 km lung grens mä Simbabwe, en 756 km lung mä Tansaniia, en 491 km lung mä Süüdaafrika an en 419 km lung mä Sambia. A eeg faan’t lun as 2470 km lung.
LunskapBewerke
Loongs a eeg as en briad jiplun. Det bedobet det gratst dial faan a süüd, man wurt at faan a mös faan de Sambesi Struum efter a nuurd hen smeeler. Beeft a eeg sticht at lun uun tremen hen tu a amanbi 1000 m huuch taafellun faan’t huuchfial uun.
BergerBewerke
De huuchst berig (2436 m) as Binga Berig, wat bi't grens mä Simbabwe leit. Öler berger san Namuli Berig (2419 m), Mabu Berig (1700 m) an Muambe Berig (780 m), wat tu a nuurd faan de Sambesi Struum lei.
EilunenBewerke
Eilunen, wat tu Mosambik tuhiar san: Angoche Eilun, Bazaruto Eilun, Benguerra Eilun, Ibo Eilun, Inhaca Eilun, Inhacamba Eilun, São Lourenço Eilunken, Magaruque Eilun, Matemo Eilun, Mosambik Eilun, Santa Carolina an Vamizi Eilun.
SianBewerke
Dial faan de Malaawi Sia as banen Mosambik.
SteedenBewerke
Dön tjiin gratst steeden uun Mosambik san: Maputo (1.094.315 lidj), Beira (546.000 lidj) Nampula (471.717 lidj) an Matola (440.927 lidj), Chimoio (238.976), Nacala (207.894), Quelimane (192.876), Tete (155.909), Lichinga (142.253) an Pemba (141.316).
StruumerBewerke
Tau grat struumer leep troch Mosambik. De iarst, de Sambesi Struum leept troch't maden faan't lun an üüs en delta (wat twesken Beira an Quelimane leit) iin uun det Indisk Ootseaan. De öler grat struum as de Limpopo Struum, wat troch det Gaza Prowins uun a süüd an iin uun det Indisk Ootseaan nai bi Xai-Xai leept. En öler grat struum as de Rovuma Struum, wat dial faan’t grens tu Tansaniia uun a nuurd bildet.
Indialing faan FerwaltingBewerke
Mosambik hee elwen prowinsen (üüb Portugiisk, províncias).
Nööm | Grate (km²)[2] | Lidj (2007) | Lidj (2017)[3] | Hoodsteed | Koord | |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Cabo Delgado | 82.625 | 1.606.568 | 2.333.278 | Pemba | |
2 | Gaza | 75.709 | 1.228.514 | 1.446.654 | Xai-Xai | |
3 | Inhambane | 68.615 | 1.271.818 | 1.496.824 | Inhambane | |
4 | Manica | 61.661 | 1.412.248 | 1.911.237 | Chimoio | |
5 | Maputo Steed | 347 | 1.094.628 | 1.101.170 | Maputo | |
6 | Maputo | 26.011 | 1.205.709 | 2.507.098 | Matola | |
7 | Nampula | 81.606 | 3.985.613 | 6.102.867 | Nampula | |
8 | Niassa | 129.056 | 1.170.783 | 1.865.976 | Lichinga | |
9 | Sofala | 68.018 | 1.642.920 | 2.221.803 | Beira | |
10 | Tete | 100.724 | 1.783.967 | 2.764.169 | Tete | |
11 | Zambézia | 105.008 | 3.849.455 | 5.110.787 | Quelimane |
BefölkringBewerke
At wiar en folksteeling, wat det fjuard sant suwereniteet wiar, uun August 2017. De föörge folksteeling wiar uun 2007. At wiar uk folksteelingen uun 1997 an 1980.
BiljingBewerke
Det äälst uniwersiteet uun Mosambik as det Eduardo Mondlane Uniwersiteet, wat 1962 grünjlaanjen wurd.
HistooreBewerke
Mosambik wurd 25. Jüüne 1975 faan Portugal suwereen. Samora Machel wiar de iarst president faan 1975 ap tu 1986. Hat wiar twesken 1977 an 1992 en bürgerkrich.
PolitiikBewerke
Mosambik as en republiik. Det stootsboowenhood, a president, as för en amtstidj faan fiiw juar weelet. A president faan't lun sant 2015 as Filipe Nyusi.
BütjenpolitiikBewerke
Mosambik as lasmoot faan dön Feriand Natschuunen sant 16. September 1975. At lun as uk lasmoot faan at Gemianskap faan a Lunen faan det Portugiisk Spriik. Det as uk sant 1995 lasmoot faan det Commonwealth of Nations.
WiartskapBewerke
At weering faan't lun as de Metical, wat faan det Beenk faan Mosambik ütjbroocht wurt.
ReferensenBewerke
Algeerien |
Angoola |
Beniin |
Botsuana |
Burkiina Faaso |
Burundi |
Dschibuuti |
Egypten |
Elfenbianküst |
Ekwatoriaal-Guinea |
Eritrea |
Eswatini |
Ethioopien |
Gabuun |
Gambia |
Ghaana |
Guinea |
Guinea-Bissau |
Kameruun |
Kap Verde |
Keenia |
Komooren |
Demokraatisk Republiik Kongo |
Republiik Kongo |
Lesotho |
Libeeria |
Liibyen |
Madagaskar |
Madelaafrikoons Republiik |
Malaawi |
Maali |
Marokko |
Mauretaanien |
Mauritsius |
Mosambik |
Namiibia |
Niiger |
Nigeeria |
Ruanda |
Sambia |
São Tomé an Príncipe |
Seenegal |
Seschelen |
Sierra Leone |
Simbabwe |
Somaalia |
Süüdaafrika |
Sudaan |
Süüdsudaan |
Tansania |
Toogo |
Tschad |
Tuneesien |
Uganda
Lunen mä ünseeker staatus:
Somaalilun |
Waastsahara
Koordinaaten: 18° S, 35° O